اربعین سالکان
«اربعین سالکان» با آن‌که با تبلیغات همراه نبود، بازتابی گسترده یافت و چاپ نخست آن خیلی زود نایاب شد و اینک با بهبود کاستی‌های ویراستاری پیشین، در نوبت چاپ دوم است و در فروشگاه مجازی بوستان کتاب در دسترس علاقه‌مندان، و به فضل الهی جلد دوم آن نیز در حال نگارش و آماده‌سازی است.
در گفت‌وگویی با خبرگزاری کتاب، کوتاه و فشرده، شماری از ویژگی‌های آن بیان گردید، که می‌نگرید:
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فقیهان و عالمان عارف، علاوه بر درس و بحث، در چارچوب دین و شریعت و با استفاده از آموزه‌های قرآنی و روایی، حاصل اندیشه‌ها و رهنمودهای خود را در قالب نوشتار و نامه‌ها در اختیار شاگردان خود قرار داده‌اند. حجتالاسلام عبدالرضا ایزدپناه در کتاب «اربعین سالکان؛ چهل دستورالعمل اخلاقی – عرفانی از عارفان فقیه و فقیهان نامدار» با گزینش چهل نامه، بخشی از مکتب عرفانی عارفان شیعه را به تصویر کشیده است. این نویسنده و پژوهشگر حوزه دین در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، درباره روند گردآوری و معرفی محتوای این اثر سخن گفت.
حجتالاسلام ایزدپناه بیان کرد: وقتی در سال ۱۳۶۲ مجله حوزه را تاسیس کردیم، بخشی از مجله به موضوع اخلاق اختصاص داده شد. نامه‌هایی که بزرگان، علمای ربانی و عرفای شرع همچون آیت‌الله شاه‌آبادی، امام خمینی (ره)، علامه طباطبایی، شهید ثانی و محمدتقی مجلسی، خلاصه تجربه‌های سلوکی، اخلاقی و عرفانی خود را برای شاگردان و فرزندان و کسانی که می‌خواهند مسیر سیر و سولک و عرفان را طی کنند نوشته بودند، برای نخستین‌بار در این نشریه به چاپ می‌رسید.
نویسنده «اربعین سالکان» افزود: این نامه‌ها که از لابه‌لای نسخه‌های خطی کتابخانه‌ها و یا از سوی برخی افراد در اختیار ما قرار می‌گرفت با عنوان دستورالعمل‌های اخلاقی، در بیش از ۳۰ شماره از مجله منتشر شد و مورد استقبال زیادی قرار گرفت. اکنون این نامه‌ها با افزایش تعداد و ویرایش جدید در قالب کتاب «اربعین سالکان» منتشر شده است.
وی با تاکید بر فارسی‌نویسی در این اثر گفت: در تاریخ علم دینی و حوزوی از این دست نامه‌ها کم وجود دارد. این ۴۰ نامه از بزرگانی گزینش شده که مورد قبول اندیشه‌های مختلف باشند. با توجه به اینکه تمام این بزرگان، عارف فقیه و یا فقیه عارف هستند، تمام نامه‌ها مستند به آیات و روایات و با محوریت سیره اهل بیت (ع) و ابعاد عرفانی و علمی است. در این اثر، متن اصلی نامه‌ها، ساده‌نویسی شده و برای اصطلاحات خاص اخلاقی و عرفانی و معرفی برخی بزرگانی که چندان شناخته شده نبودند، در پاورقی توضیحاتی ارائه شده است. همچنین در مواردی که به آیات و روایات استناد شده، اصل آیات و روایات و اشعار فارسی و عربی آورده شده است. ترتیب این ۴۰ دستورالعمل در کتاب، بر اساس تاریخ وفات به قمری بوده و در ابتدای هر بخش نیز شرحی از زندگینامه اخلاقی و عرفانی این بزرگان عرضه شده است.
حجتالاسلام ایزدپناه ادامه داد: این دستورالعمل‌های اخلاقی و تربیتی، سفارش‌هایی است که بزرگان اخلاق و عرفان و عالمان وارسته به شاگردان، دوستان یا فرزندان خود عرضه و در آن‌ها چگونگی جهاد اکبر و راه‌های مبارزه با نفس بدخواهد و شیطان هزار چهره و فراز و نشیب‌های مدیریت نفس را نشان دادند. آنان در این وصیت‌نامه‌ها، شیوه خودسازی و تربیت و پیمودن راه کمال و رساندن جان به جان جهان و لقای جانان را آموخته‌اند.
نویسنده کتاب «فراسوی توسعه قضایی» توضیح داد: این نامه‌ها ۴۰ دستورالعمل اخلاقی و عرفانی از مفاخر و بزرگان حوزه‌های علوم دینی شیعه بوده که هر کدام در روزگار خود در ستیغ معرفت و کمال و علم بودند و چراغی تابان برای مردم دیار خویش سرآمد بوده است. محقق حلی، صاحب کتاب «شرایع‌الاسلام» در حوزه‌های علوم دینی درخشید و علامه حلی نیز در علوم گوناگون،زمان‌اش سرآمد بوده است. شهید اول و شهید ثانی، دو شهید آسمان فقاهت و دو پرچم‌دار تقوا و شجاعت که کتاب «لمعتین» و شرح آن دو بزرگوار، متن درسی چندین دهه فقه‌آموزان و فقه‌پژوهان است. از دیگر عالمان و عارفان که زینت‌بخش این کتاب شده‌اند، می‌توان از ملاحسین فیض کاشانی، ملاحسینقلی همدانی، آقا محمد بیدآبادی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، سید محمدباقر خوانساری، آیت‌الله شاه‌آبادی، محمدتقی مجلسی، علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) نام برد.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه دین با اشاره به اهمیت مؤخّره این کتاب که به معرفی استاد محمدرضا حکیمی اختصاص دارد، گفت: در این بخش که با عنوان «توصیه‌های ربانی از عالم به معارف علوی، دانشور فرزانه، استاد علامه محمدرضا حکیمی» نامگذاری شده، دستورالعمل‌هایی را در معرفی این عالم فقیه همراه با زندگینامه علمی و پژوهشی ایشان با عنوان «پرتوی از زندگی او» ارائه کردم. مرحوم آیت‌الله میلانی به شخصی اجازه اجتهاد نمی‌داد، ولی به محمدرضا حکیمی در سن ۲۸ سالگی اجازه اجتهاد داد؛ وی یک مجتهد مسلم است. حکیمی در حدود سن ۲۵ سالگی به استقبال «قصیده عینیه» ابوعلی سینا رفت و قصیده‌ای پرمعنا و بلیغ درباره معرفة‌النفس و پاسخ به سوال شیخ‌الرئیس سرود، به‌گونه‌ای که استادانی همچون بدیع‌الزمان فروزان‌فر را به تحسین واداشت. اندکی درنگ در قصیده عینیه وی، استادی و چیره‌دستی‌اش را در نظم عرب و ژرف‌اندیشی و نکته‌بینی وی را در رموز فلسفی و اسرار نفس می‌رساند و راز موفقیت وی را آشکار می‌کند.
حجتالاسلام ایزدپناه، بیان کرد: اتفاقات خوبی بعد از انتشار این نامه‌ها رخ داد. همایش‌هایی با محوریت این عارفان فقیه و فقیهان نامدار برگزار شده و اهل قلم در این زمینه آثار شاخصی را به زیور طبع آراستند. پس از تالیف و چاپ کتاب «اربعین سالکان»، تعدادی دیگر از این نامه‌ها به دست ما رسید که نیمه دوم سال آینده در قالب ۲۰ دستورالعمل در جلد دوم کتاب منتشر خواهد شد.
نخستین چاپ کتاب «اربعین سالکان» در ۴۵۲ صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه به بهای ۳۳ هزار تومان از سوی انتشارات بوستان کتاب راهی بازار نشر شده است.